
خداحافظی رسمی با «تومان»؛ حذف ۴ صفر پول ملی در ایستگاه پایانی؟
پس از سالها بحث و بررسی، حذف چهار صفر از پول ملی بالاخره به تصویب کمیسیون اقتصادی مجلس رسید. تصمیمی که در ظاهر میتواند ساختار پولی کشور را سادهتر و مدرنتر کند، اما در باطن، سؤالات و نگرانیهای فراوانی درباره کارایی، زمانبندی و پیامدهای آن وجود دارد. حذف صفرها بدون اصلاحات عمیق اقتصادی، آیا واقعاً گرهی از تورم میگشاید؟ یا تنها بزک عددی در آینهی اقتصاد پرزخم ایران است؟
با تصویب طرح جدید در کمیسیون اقتصادی مجلس، واحد پولی ایران وارد مرحلهای تازه خواهد شد. بر اساس این مصوبه، قرار است چهار صفر از پول ملی حذف شود و ساختار جدیدی با دو واحد «ریال» و «قِران» جایگزین شود؛ تغییری که عملاً به حذف کامل واحد غیررسمی «تومان» خواهد انجامید.
طبق مصوبه جدید، هر ریال جدید معادل ۱۰٬۰۰۰ ریال فعلی و ۱۰۰ قِران خواهد بود. این طرح ریشه در لایحهای دارد که ۶ سال پیش به مجلس ارائه شده بود و اکنون با تصویب آن در کمیسیون اقتصادی، گام بزرگی بهسوی اجرایی شدن برداشته شده است.
چرا تومان حذف میشود؟
شمسالدین حسینی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، در تشریح این تصمیم اعلام کرد: پیشنهاد دولت حذف «ریال» و جایگزینی آن با «تومان» بود، اما به استناد قانون پولی و بانکی کشور که «ریال» را واحد رسمی میداند، کمیسیون با حفظ «ریال» موافقت کرد. همچنین واحد خُرد پول، «قِران» نامگذاری شد تا یادآور سابقه تاریخی پول ایران باشد.
استدلال موافقان: پایان سردرگمی محاسباتی
طرفداران این تغییر، معتقدند که با حذف صفرهای زائد، عملیات حسابداری، قیمتگذاری و محاسبات مالی روزمره آسانتر میشود. در شرایطی که تورم باعث تورم عددی شده، مردم ناچارند با ارقام چند میلیونی سر و کار داشته باشند. کاهش این ارقام نه تنها روانسازی تراکنشها را در پی دارد بلکه به باور مدافعان، میتواند در بازنمایی بینالمللی پول ایران هم تاثیر مثبتی بگذارد.
اما آیا این کافیست؟ منتقدان چه میگویند؟
در مقابل، اقتصاددانانی چون رضا علایی از دانشگاه تهران هشدار میدهند که این طرح بدون مهار عوامل بنیادین تورم، بینتیجه خواهد بود. او میگوید: «حذف صفر بدون تغییر در ساختارهای تولید، سیاستهای پولی و انضباط مالی، مانند تغییر دماسنج است بدون آنکه دما واقعاً تغییر کرده باشد.»
علایی تأکید میکند که تجربه کشورهایی مانند زیمبابوه و ونزوئلا، نشان داده که حذف صفرها بدون پشتوانه اصلاحات ساختاری، تنها تأخیر در فاجعه است، نه راهحل آن.
یک تغییر فنی عظیم و پرهزینه
یکی از چالشهای بزرگ پیشروی این تغییر، بازنویسی گستردهی سیستمهای مالی، نرمافزاری و حسابداری در سراسر کشور است. نرمافزارهای بانکی، سامانههای تسویه، دفاتر حسابداری، قراردادهای مالی، صورتهای حقوقی و اسناد رسمی باید همگی با واحد جدید تنظیم شوند.
رضا علایی درباره این موضوع هشدار میدهد: «اجرای این طرح نهتنها نیازمند سرمایهگذاری فنی و زمانی فراوان است، بلکه با توجه به ناپایداری تورم، ممکن است هنوز تغییر کامل اجرایی نشده، صفرهای جدیدی به پول برگردند.»
تقابل با عرف و زبان مردم
یکی دیگر از موانع بزرگ، ناهمخوانی این تصمیم با فرهنگ زبانی مردم است. عموم مردم ایران سالهاست که در گفتار روزمره از «تومان» استفاده میکنند و حالا قرار است این واژه پرکاربرد کنار گذاشته شود. بهعنوان مثال، عدد «۱۴ هزار تومان» که عرفی پذیرفته شده است، باید به «۱۴ ریال» گفته شود؛ تغییری که بسیاری را گیج خواهد کرد.
دغدغه اصلی همچنان پابرجاست: تورم
منتقدان این طرح معتقدند تا زمانی که سه محور اصلی کنترل تورم — یعنی اصلاح بودجه، استقلال بانک مرکزی و بازسازی نظام بانکی — در دستور کار نباشد، این تصمیمها تنها تغییرات ظاهری خواهند بود و اتفاق خاصی در معیشت مردم رخ نخواهد داد.
علایی صراحتاً میگوید: «این طرح نه تنها اولویت اول اقتصاد ایران نیست، بلکه اجرای آن بدون آمادگی فنی و اجتماعی، میتواند منابع را از مسائل مهمتر منحرف کند.»